اگر تاکنون در محیط‌های خطرناک مانند پالایشگاه‌های نفت، کارخانه‌های شیمیایی یا سایت‌های معدنی کار کرده باشید، احتمالاً با گواهی ATEX آشنا هستید. اما واقعاً ATEX به چه معناست و چرا اینقدر اهمیت دارد؟ به‌طور ساده، گواهی ATEX تضمین می‌کند که تجهیزات برای استفاده در فضاهای انفجاری ایمن هستند. این گواهی از قوانین سخت‌گیرانه اتحادیه اروپا پیروی می‌کند تا از شرایط خطرناکی که ممکن است گازها، بخارات یا گردوغبار قابل اشتعال باعث انفجار شوند، جلوگیری شود.در این نشتار ضمن آشنایی به اهمیت گواهینامه ضد انفجار اتکس(Atex) خواهیم پرداخت.
ATEX مخفف عبارت فرانسوی “ATmosphère EXplosible” به معنای “جو قابل انفجار” است. این اصطلاح به مناطقی اطلاق می‌شود که در آن‌ها گازها، بخارات، مه یا گردوغبار قابل اشتعال می‌توانند منجر به انفجار شوند. برای تضمین ایمنی، اتحادیه اروپا دستورالعمل ATEX 2014/34/EU (جایگزین ۹۴/۹/EC) را معرفی کرد. این قانون الزام می‌کند که تجهیزاتی که در محیط‌های خطرناک استفاده می‌شوند، باید قبل از استفاده مورد آزمایش و تأیید قرار گیرند. این دستورالعمل شامل ماشین‌آلات، تجهیزات الکتریکی و سیستم‌های حفاظتی مورد استفاده در جوهای انفجاری است.
محصولاتی که آزمون‌های سخت‌گیرانه ایمنی ATEX را با موفقیت پشت سر می‌گذارند، نشان “Ex” را دریافت می‌کنند. این نشان تأیید می‌کند که تجهیزات برای استفاده در مناطق ATEX ایمن هستند. استفاده از تجهیزات غیرمجاز و بدون گواهی ATEX در این محیط‌ها می‌تواند خطرات ایمنی جدی و تبعات قانونی به دنبال داشته باشد.
کار کردن در محیط‌های انفجاری خطرات جدی دارد. یک جرقه، منبع حرارتی یا نقص الکتریکی می‌تواند گازها، بخارات یا گردوغبار قابل اشتعال را شعله‌ور کرده و منجر به انفجارهای ویرانگر شود.
چرا گواهی ATEX اهمیت دارد؟
به همین دلیل گواهی ATEX بسیار حیاتی است—زیرا تضمین می‌کند که تجهیزات طراحی‌شده برای این نواحی، طوری ساخته شده‌اند که از ایجاد اشتعال جلوگیری کرده و ایمنی کارکنان را حفظ کنند.
برای وقوع یک انفجار، وجود سه عنصر ضروری است:
وقتی این سه عامل در یک محیط خطرناک با هم ترکیب شوند، خطر انفجار بسیار بالاست. تجهیزات دارای گواهی ATEX به‌طور خاص برای حذف خطرات اشتعال طراحی شده‌اند، و به این ترتیب محیط کار را ایمن‌تر و قانونی می‌سازند.
در اتحادیه اروپا، رعایت الزامات ATEX اختیاری نیست—بلکه قانون است. دستورالعمل ATEX 2014/34/EU مقرر می‌دارد که تمام تجهیزاتی که در فضاهای انفجاری استفاده می‌شوند، باید استانداردهای ایمنی سخت‌گیرانه را پیش از ورود به بازار رعایت کنند. کسب‌وکارها باید اطمینان حاصل کنند که از تجهیزات دارای گواهی استفاده می‌کنند.
استفاده از تجهیزات بدون گواهی ATEX در محیط‌های انفجاری می‌تواند منجر به:
نکته اصلی
گواهی ATEX فقط مربوط به رعایت مقررات نیست—بلکه در مورد حفاظت از جان افراد و جلوگیری از فاجعه است. اطمینان از اینکه تمام تجهیزات دارای گواهی ATEX هستند، محیط‌های کاری را ایمن، قانونی و قابل بهره‌برداری نگه می‌دارد.
در مورد تجهیزات ضد انفجار، دو گواهی اصلی وجود دارد که ایمنی را تضمین می‌کنند: ATEX و IECEx. هر دو استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای برای محیط‌های خطرناک تعیین می‌کنند، اما در مناطق جغرافیایی متفاوتی اعمال می‌شوند.
مقایسه گواهی ATEX و IECEx
بیایید تفاوت‌های کلیدی آن‌ها را بررسی کنیم و ببینیم چه زمانی به هر دو نیاز است.
گواهی IECEx یک استاندارد بین‌المللی است که از دستورالعمل‌های کمیسیون بین‌المللی الکتروتکنیک (IEC) پیروی می‌کند. بر خلاف ATEX که مخصوص اتحادیه اروپا است، IECEx در چندین کشور از جمله استرالیا، کانادا، و بخش‌هایی از آسیا و آمریکای جنوبی شناخته شده است. این گواهی به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد تا تجهیزات ضد انفجار خود را به‌صورت جهانی به فروش برسانند، بدون اینکه نیاز به تطبیق با استانداردهای مختلف ملی داشته باشند.
اگرچه ATEX و IECEx از نظر حوزه اجرا متفاوت هستند، اما روش‌های آزمون و اصول ایمنی مشابهی دارند. بسیاری از تولیدکنندگان تجهیزات خود را تحت هر دو استاندارد ATEX و IECEx گواهی می‌کنند تا از انطباق با بازارهای اتحادیه اروپا و بین‌المللی اطمینان حاصل کنند.
اگر فقط در اتحادیه اروپا فعالیت دارید، گواهی ATEX الزامی است.
اما اگر کسب‌وکار شما در خارج از اروپا نیز فعالیت دارد، داشتن هر دو گواهی ATEX و IECEx تضمین می‌کند که تجهیزات شما در سراسر جهان بدون نیاز به اصلاحات اضافی قابل استفاده هستند.
با درک تفاوت‌های این دو استاندارد، کسب‌وکارها می‌توانند گواهی مناسب را انتخاب کنند تا ایمنی، انطباق قانونی و دسترسی به بازار جهانی را تضمین نمایند.
تمام محیط‌های خطرناک یکسان نیستند. برخی مناطق دارای ریسک انفجار مداوم هستند، در حالی که برخی دیگر فقط گاهی با خطر مواجه می‌شوند.
مناطق و دسته‌بندی تجهیزات ATEX
به همین دلیل، گواهی ATEX این مناطق را بر اساس میزان حضور گازها، بخارات، مه‌ها یا گرد و غبار قابل اشتعال به مناطق (زون‌ها) مختلف تقسیم‌بندی می‌کند. هر منطقه نیازمند دسته‌بندی خاصی از تجهیزات است تا حداکثر ایمنی تضمین شود.
ATEX محیط‌های خطرناک را بر اساس میزان حضور مواد قابل اشتعال به مناطق مختلف تقسیم می‌کند، و هر منطقه نیاز به تجهیزات خاصی دارد:
این مناطق شامل مکان‌هایی می‌شوند که در آن‌ها گازها، بخارها یا مه‌های قابل اشتعال ممکن است جوی انفجاری ایجاد کنند.
منطقه ۰ → بیشترین ریسک – گازهای انفجاری به‌طور مداوم یا برای دوره‌های طولانی حضور دارند. تنها تجهیزات دسته ۱ مجاز است.
منطقه ۱ → ریسک متوسط – گازهای انفجاری گهگاه در حین عملیات عادی ظاهر می‌شوند. نیاز به تجهیزات دسته ۲ یا ۱ دارد.
منطقه ۲ → ریسک کمتر – گازهای انفجاری معمولاً حضور ندارند اما ممکن است به‌صورت غیرعادی یا برای مدت کوتاه ظاهر شوند. نیاز به تجهیزات دسته ۳، ۲ یا ۱ دارد.
این مناطق شامل محیط‌هایی است که گرد و غبار قابل احتراق می‌تواند با هوا مخلوط شده و خطر انفجار ایجاد کند.
منطقه ۲۰ → بیشترین ریسک – ابرهای گرد و غبار انفجاری به‌طور مداوم حضور دارند. تنها تجهیزات دسته ۱ مجاز است.
منطقه ۲۱ → ریسک متوسط – ابرهای گرد و غبار گهگاه در حین عملیات عادی ظاهر می‌شوند. نیاز به تجهیزات دسته ۲ یا ۱ دارد.
منطقه ۲۲ → ریسک کمتر – ابرهای گرد و غبار معمولاً حضور ندارند اما ممکن است در شرایط غیرعادی ظاهر شوند. نیاز به تجهیزات دسته ۳، ۲ یا ۱ دارد.
انتخاب تجهیزات مناسب برای هر منطقه ATEX برای جلوگیری از خطرات احتراق و اطمینان از رعایت مقررات ایمنی ضروری است. استفاده از تجهیزات بدون گواهی یا با دسته‌بندی پایین‌تر در مناطق پرخطر می‌تواند منجر به حوادث جدی، مشکلات قانونی و توقف عملیات شود.
با درک صحیح مناطق ATEX و دسته‌بندی تجهیزات، کسب‌وکارها می‌توانند ایمن‌ترین و مطمئن‌ترین ابزارها و ماشین‌آلات را برای محیط‌های پرخطر خود انتخاب کنند.
اگر در یک محیط خطرناک کار می‌کنید، صرف دانستن اینکه یک محصول دارای گواهی ATEX است کافی نیست — شما باید برچسب آن را نیز درک کنید تا مطمئن شوید برای شرایط خاص محیط کاری شما ایمن است. تجهیزات ATEX دارای علائم و نشانه‌های دقیقی هستند که اطلاعات ایمنی ضروری را ارائه می‌دهند. در ادامه نحوه خواندن این برچسب‌ها توضیح داده می‌شود.
علامت‌گذاری و نشانه‌گذاری تجهیزات ATEX
یک محصول دارای گواهی ATEX برچسبی خواهد داشت که چیزی شبیه به این است:
“II 2G Ex db IIC T4 Gb”
این ممکن است در ابتدا پیچیده به نظر برسد، اما هر بخش از آن معنای خاصی دارد. بیایید آن را مرحله‌به‌مرحله بررسی کنیم.
I → تجهیزات برای محیط‌های معدنی (زیرزمینی)
II → تجهیزات برای صنایع سطح‌زمین (کارخانه‌ها، پالایشگاه‌ها، مجتمع‌های شیمیایی و غیره)
نماد “Ex” به این معناست که محصول ضد انفجار بوده و با مقررات ATEX مطابقت دارد.
این بخش حداکثر دمای سطح تجهیز را نشان می‌دهد تا از ایجاد اشتعال جلوگیری کند:
خواندن صحیح برچسب‌های ATEX اطمینان می‌دهد که شما از تجهیز مناسب برای محیط خود استفاده می‌کنید. انتخاب تجهیزی با رتبه پایین‌تر در منطقه‌ای با ریسک بالا می‌تواند منجر به حوادث جدی، جریمه‌های قانونی یا توقف عملیات شود.
دفعه بعد که برچسب ATEX را دیدید، دقیق‌تر نگاه کنید—این برچسب تمام اطلاعات موردنیاز درباره ایمنی و تناسب تجهیز را در اختیار شما قرار می‌دهد!
تجهیزات دارای گواهی ATEX در صنایعی استفاده می‌شوند که گازهای قابل اشتعال، بخارات، مه‌ها یا گرد و غبار می‌توانند باعث انفجار شوند. این صنایع باید از مقررات سخت‌گیرانه‌ایمنی پیروی کنند تا از کارکنان محافظت کرده و از وقوع حوادث جلوگیری کنند.
صنایع و کاربردهای تجهیزات دارای گواهی ATEX
صنعت نفت و گاز با مواد بسیار قابل اشتعال سروکار دارد، بنابراین استفاده از تجهیزات ضد انفجار امری ضروری است. نشت‌ها، بخارات و دماهای بالا می‌توانند شرایط خطرناکی ایجاد کنند، بنابراین ابزارهای دارای گواهی ATEX به جلوگیری از خطرات احتراق کمک می‌کنند.
کارخانه‌های مواد شیمیایی و دارویی با مواد فرّار کار می‌کنند که ممکن است تحت شرایط خاصی مشتعل شوند. تجهیزات دارای گواهی ATEX ایمنی در فرآیند، مخلوط‌سازی و ذخیره‌سازی را تضمین می‌کنند.
ذرات ریز موادی مانند آرد، شکر و ادویه می‌توانند ابرهای غبار قابل اشتعال تشکیل دهند که خطر انفجار دارند. گواهی ATEX تضمین می‌کند که تجهیزات فرآوری مواد غذایی جرقه یا داغ‌شدگی ایجاد نکنند.
سیستم‌های نقاله ضد گرد و غبار
معادن و صنایع سنگین اغلب با گازهای قابل اشتعالی مانند متان و گرد و غبار قابل انفجار مواجه‌اند، که نیاز به تجهیزات خاص دارای گواهی ATEX برای کاهش خطرات انفجار دارند.
پرسش های متداول درباره گواهینامه ضد انفجار اتکس(Atex)
گواهی ATEX به‌طور قانونی در اتحادیه اروپا برای تجهیزاتی که در محیط‌های خطرناک استفاده می‌شوند الزامی است. این گواهی تضمین می‌کند که محصولات با استانداردهای سخت‌گیرانه ایمنی مطابقت دارند تا از انفجار جلوگیری شده و از کارکنان محافظت شود.
به دنبال علامت «Ex» روی برچسب محصول باشید. تجهیزات دارای گواهی ATEX دارای نمادهایی هستند که گروه تجهیزات، نوع حفاظت، طبقه‌بندی گاز یا گرد و غبار و رتبه‌بندی دما را نشان می‌دهند.
گواهی ATEX فقط در اتحادیه اروپا اجباری است. با این حال، اگر به رعایت استانداردهای جهانی نیاز دارید، ممکن است به گواهی IECEx یا تاییدیه‌های محلی دیگر بسته به کشور مورد نظر نیاز داشته باشید.
هزینه‌ها بسته به نوع محصول و نیازهای آزمایشی متفاوت است. خودگواهی‌نامه حدود ۵۰۰۰ تا ۱۰،۰۰۰ دلار هزینه دارد، در حالی که گواهینامه صادر شده توسط طرف سوم برای تجهیزات پیچیده می‌تواند بیش از ۵۰،۰۰۰ دلار باشد.
استفاده از تجهیزات غیرگواهی شده ATEX در مناطق خطرناک می‌تواند منجر به جریمه‌های مالی، پیگرد قانونی و تعطیلی عملیات شود. از همه مهم‌تر، این امر جان کارگران را در معرض خطر جدی جراحت یا مرگ ناشی از انفجار قرار می‌دهد.
گواهینامه ATEX برای تضمین ایمنی در محیط‌های انفجاری ضروری است. این گواهی خطرات اشتعال را کاهش می‌دهد، از کارکنان محافظت می‌کند و تطابق قانونی را در صنایع درگیر با گازها، بخارات یا گرد و غبار قابل اشتعال تضمین می‌کند. استفاده از تجهیزات دارای گواهی ATEX خطرات حوادث را کاهش داده، از جریمه‌ها جلوگیری می‌کند و عملیات را به صورت روان و بدون مشکل حفظ می‌کند.
آیا به تجهیزات دارای گواهی ATEX برای کسب‌وکار خود نیاز دارید؟ با انتخاب راه‌حل‌های آزمایش‌شده و قابل اعتماد، ایمنی و تطابق را تضمین کنید. امروز با ما تماس بگیرید تا درباره محصولات تأیید شده ATEX بیشتر بدانید و ببینید چگونه می‌توانند به حفاظت از محیط کار شما کمک کنند.
